از آنجایی که کرامت انسانی مفهومی جهانی است و باید از آن محافظت شود، این حق هر فردی است که زندگی در خور کرامت انسانی داشته باشد. با این حال، همانطور که در گزارش ۲۰۲۰ انجمن حقوق بشر مشاهده می شود، نقض حقوق پناهندگان روز به روز در حال افزایش است. علاوه بر تمام مشکلات دیگر، اغلب زنان پناهنده «زن» هستند. بدون شک بهداشت، آموزش، اشتغال، انسجام اجتماعی و توانمندسازی زنان و دختران پناهنده که در معرض نابرابری های اجتماعی قرار دارند موجب بهبود معیشت پناهندگان می گردد. در این مقاله سعی داریم به راه کار هایی برای توانمندسازی پناهندگان به خصوص زنان و دختران بپردازیم.
معنی و حدود وضعیت پناهندگی
معنی و حدود وضعیت پناهندگی در کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو یعنی کسی که به دلیل ترس موجه از آزار و اذیت به دلیل نژاد، مذهب، ملیت، عضویت در یک گروه اجتماعی خاص یا عقاید سیاسی، خارج از کشور خود بوده و نمی تواند یا نمی خواهد به کشور خود بازگردد.
اگرچه میزان پناهندگان مرد بیشتر است، اما تمایل زنان به مهاجرت با سرعت بیشتری در حال افزایش است. اولین دلیل این امر این است که اراده مردان برای ماندن در کشور مبدأ که در شرایط سخت زندگی بوده، برای مبارزه و مقاومت بیشتر از زنان و کودکان توسعه یافته است. افزایش تعداد زنان پناهنده منجر به مشکلاتی در زمینه تحصیل، اشتغال، ادغام اجتماعی و نقض آزادی های فردی زنان شده است. در چنین شرایطی توانمندسازی پناهندگان باید دغدغه کشورهای میزبان باشد.
تبعیض جنسیتی؛ بزرگترین آسیب زنان و دختران پناهنده
درگیری و فاجعه هر جنبه ای از زندگی زنان و دختران را تهدید می کند، اغلب به شیوه هایی کاملاً متمایز از مردان و پسران. برای مثال، نحوه نگاه و رفتار با زنان و دختران پناهنده، همراه با تبعیض جنسیتی، می‌تواند آنها را در موقعیت‌هایی قرار دهد که آسیب‌پذیری را تشدید و یا ایجاد کند. آنها با موانعی برای دسترسی به حمایت هایی که باید در دسترس همه پناهندگان باشد و به همان اندازه با موانعی برای مشارکت در برنامه ریزی و تصمیم گیری، توانمندسازی اقتصادی و ایجاد صلح روبرو هستند. صدای آنها به اندازه کافی شنیده نمی شود. علیرغم دستاوردها در سیاست و عمل در سال های اخیر، ظرفیت ها و نیازهای زنان و دختران پناهنده اغلب نادیده گرفته می شود. مهارت ها و توانایی های آنها ناشناخته می ماند. کمتر مورد استفاده قرار می گیرند، به خوبی محافظت نمی شوند و از فرآیندهای تصمیم گیری حذف می شوند. توانمندسازی زنان و دختران پناهنده، توانمندسازی پناهندگان و بهبود معیشت پناهندگان چیزی است که زنان و دختران پناهجو به آن نیاز دارند.
سازمان هایی که برای زنان پناهنده کار می کنند
پناهندگان در جایی که مهاجرت می کنند با مشکلات اقتصادی و روانی اجتماعی زیادی روبرو هستند. دختران و زنان پناهجو در بازار کار و نیز اجتماع احساس طرد شدن می کنند. زنان و دختران پناهنده نیاز به حمایت دارند تا حقوق اقتصادی، اجتماعی و قانونی آنها تا حدی رعایت شود. در سال ۱۹۵۰، در جریان جنگ جهانی، کمیساریای عالی سازمان ملل متحد (UNHCR) که برای خدمت به میلیون‌ها نفری که کشورهای مبدأ خود را از دست داده‌اند یا مجبور به ترک کشورهای خود پس از جنگ جهانی دوم شده‌اند تأسیس شد و در سال ۱۹۵۴ جایزه نوبل را دریافت کرد. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل با قرار دادن اولویت های اساسی خود در ۱۰ حوزه مختلف، برای دستیابی به اهداف خود با توافق نامه های جهانی تلاش می کند. این اولویت ها عبارتند از استانداردهای پذیرش، حمایت از کودکان، مراحل با کیفیت پناهندگی، ادغام، تابعیت و ملی سازی، جایگزین های بازداشت، توانمندسازی پناهندگان و بهبود معیشت پناهندگان، حمایت و توانمندسازی زنان و دختران پناهنده که موضوع اصلی این مقاله است.
مشکلات ناشی از پناهندگی زنان و دختران می تواند دو برابر بیشتر از مشکلات سایر پناهنده ها باشد. لذا کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد برای تقویت مبارزه خود با سازمان های مختلف همکاری می کند. کمیته دائمی بین سازمانی (IASC) و هماهنگ کننده ویژه برای بهبود واکنش سازمان ملل متحد به استثمار و سوء استفاده جنسی(CEB) با هدف اطمینان از توسعه سیاست و هماهنگی از جمله این سازمان ها هستند.
از دیگر سازمان های حمایت کننده، صندوق کمک به کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) است که با هدف حمایت از حقوق و اصول کودکان اعم از دختر و پسر و اتخاذ ارزش های آنها با استانداردهای جهانی ساخته شده است. این سازمان در حین انجام فعالیت‌های خود، مطالعاتی را برای حمایت از حقوق زنان از طریق پروژه‌های کشوری دنبال کرده و ضمن جلب توجه به نابرابری‌های پیش روی زنان در اقتصاد و زندگی اجتماعی، برنامه‌هایی را با هدف تضمین مشارکت اقتصادی آنان برای توانمندسازی زنان و دختران پناهنده اجرا می کند. کمیسیون اروپا نیز به عنوان یکی از حامیان یونیسف، سالانه به ۱۲۰ میلیون قربانی از طریق کمک های بشردوستانه و حفاظت مدنی کمک می کند.
توانمند سازی زنان و خانواده
ایجاد یک اکوسیستم
همچنین برنامه جهانی غذا (WFP) مأموریت هایی مانند کاهش و پیشگیری از خطرات بلایا، حمایت محدود از بازار، ارائه برابری، حفاظت اجتماعی و شبکه ایمنی، معیشت پایدار و ایجاد یک اکوسیستم را بر عهده دارد. برنامه جهانی غذا، که برنامه های خود را برای سیاست های هدف مشخص شده برای پناهندگان محقق می کند، به مشکلات توانمندسازی زنان و دختران پناهنده و بهبود معیشت پناهندگان می پردازد. این سازمان با همکاری هلال احمر به منظور تقویت پروژه های خود، با اجرای برنامه کمک به انسجام اجتماعی در کشورهای پناه پذیر موفق به حمایت از اقتصاد خانواده ها شده است. از آنجایی که سهم اقتصادی محدود زنان پناهنده در خانواده باعث شده خانواده های پناهنده از معیشت رنج ببرند، حمایت مالی ارائه شده از طریق برنامه ESSN تسهیل کننده جدی در رفع نیازهایی مانند غذای اولیه و گرمایش برای زنان پناهنده بوده است.
تقویت دسترسی زنان و دختران پناهنده به خدمات بهداشتی
مطالعات میدانی به منظور یافتن راه حل هایی برای زنان پناهجویی که از خدمات بهداشتی محروم هستند، ادامه دارد. «تقویت دسترسی زنان و دختران پناهنده به خدمات بهداشتی» گام های هدف این پروژه است. این مطالعات با هدف گسترش فرصت‌ها برای زنان و دختران پناهنده و تحت حمایت موقت برای دسترسی به خدمات بهداشتی است.
از دیگر راه کار های توانمندسازی زنان و دختران پناهنده، شناسایی و پیگیری موارد خشونت جنسی، ارزیابی استعدادها و مهارت های اشتغال زایی، تقویت آموزش های خودمراقبتی و بهداشت و شرایط زندگی سالم و ارائه آموزش های منظم در زمینه ازدواج های زودهنگام، نقض حقوق جنسیتی و روش های پیشگیری از تولد است. برای حفظ و ارتقای سلامت مادر و کاهش مرگ و میر نوزادان، تلاش می‌شود بررسی‌های قبل از تولد افزایش یابد و اطمینان حاصل شود که نوزاد سالم متولد می‌شود.
حمایت و مشارکت در تولیدات صنایع دستی
یکی از راه کار های توانمندسازی زنان و دختران پناهنده و جلوگیری از طرد شدن در زندگی اقتصادی اشتغال آنها در تولیدات صنایع دستی و مشارکت در اقتصاد آنها از این طریق است. از آنجایی که یک شبکه مصرف کننده گسترده با مدل اقتصاد توسعه یافته وجود دارد، فروش محصولات انها در بسیاری از بازارهای جهان امکان پذیر است. رویکرد مبتنی بر نقاط قوت برای ارائه خدمات، نقاط مثبتی را که زنان مهاجر و پناهندگان دارند، تقویت می کند که یکی دیگر از راه های کلیدی برای توانمندسازی این زنان است.
ارائه خدمات، برنامه و اولویت های کلیدی
۱٫ ارائه خدمات به شیوه ای حساس متناسب با جنسیت– هنجارهای فرهنگی و نقش های جنسیتی می تواند مانع پذیرش خدمات شود. ارائه خدمات مؤثر همچنین باید با تعهدات خانوادگی و مراقبتی که اغلب زنان مهاجر مسئول آن هستند، هماهنگ شود. انعطاف‌پذیری در دسترسی به خدمات، واجد شرایط بودن و گزینه‌های تحویل مکانیزم مهمی برای رسیدگی به این مسائل به نظر می‌رسد.
۲٫ شایستگی فرهنگی و ارائه خدمات – تنوع زیادی در توانایی زنان و دخترهای پناهنده برای ارائه خدمات به شیوه ای مناسب از نظر فرهنگی و زبانی در خدمات وجود دارد. گاهی حمایت کنندگان ممکن است فاقد صلاحیت فرهنگی لازم برای ارائه حمایت مناسب از زنان مهاجر و پناهنده باشند. آنها همچنین ممکن است از تفاوت های فرهنگی و مذهبی آنها آگاهی نداشته باشند که ممکن است مانع از توانایی آنها در ارائه خدمات مؤثر شود. اهمیت آموزش و حمایت از خدمات برای افزایش درک شیوه های فرهنگی در گروه های قومی مختلف لازمه ارائه خدمات و توانمندسازی زنان و دختران پناهنده و بهبود معیشت پناهندگان می شود. در اینجا لازم است که تمرکز بر اهمیت ارائه خدمات مناسب از نظر فرهنگی و زبانی برای زنان و دختران پناهنده باشد. این امر کمک خواهد کرد تا اطمینان حاصل شود که توانمندسازی پناهندگان و نیازهای زنان پناهنده و مهاجر مورد حمایت قرار گرفته و محقق گردد.
۳٫ دیده شدن بیشتر و ارتقای دسترسی به خدمات- موانع دسترسی به توانمندسازی زنان و دختران پناهنده و خدمات به عنوان یک چالش بسیار بزرگ برای زنان و دختران پناهنده محسوب می شود. ارائه خدمات و تبلیغات به غیر زبان کشور مبدا، مهم‌ترین مانعی است که مانع دسترسی زنان مهاجر به خدمات مناسب می‌شود. ارتقای مهارت زبانی پناهندگان به گونه ای که بتوانند در ارائه خدمات کمک کنند، یکی از رویکردهایی است که به رفع موانع زبانی و ارائه خدمات شایسته از نظر فرهنگی کمک می کند. ارتقای خدمات به پناهندگان برای اطمینان از اینکه زنان مهاجر می‌توانند به خدماتی که برای حمایت از نیازهایشان نیاز دارند دسترسی داشته باشند، مهم تلقی می‌شود. ارائه خدمات اطلاع رسانی با زبانی گویا به عنوان یکی از راه های کمک به ارتقاء سطح بیشتری از دسترسی به خدمات به زنان مهاجر شناسایی شده است.
۴٫ حرکت به سمت ارائه خدمات اصلی در مراکز بزرگ- چالش ها و مسائل مربوط به توانمندسازی زنان و دختران پناهنده و انتقال به ارائه خدمات اصلی برای زنان مهاجر و پناهنده، مواردی است که به جنسیت و فرهنگ و همچنین عوامل دیگری که در بالا مورد بحث قرار گرفت، مربوط می شود. نحوه دسترسی به این خدمات می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا خدمات اصلی به طور فزاینده ای از طریق مراکز ارائه خدمات ارائه می شوند که شامل یک نقطه ورودی مرکزی است که سپس پناهندگان را به خدمات دیگر پیوند یا ارجاع می دهد. در حالی که برخی مراکز ارائه خدمات را به‌عنوان یک مدل مهم تصدیق می کنند، برخی نگرانی‌ها مطرح شده که این رویکرد قابلیت کاهش ظرفیت فرهنگی و زبانی و انعطاف‌پذیری لازم برای ارائه خدمات و حمایت از نیازهای زنان مهاجر و پناهنده، توانمندسازی پناهندگان و بهبود معیشت پناهندگان را دارد.
برخی پیشنهاد کردند که حرکت به سمت ارائه خدمات متمرکزتر می‌تواند برای آن دسته از مهاجرانی که فاقد مهارت زبان کشور مقصد هستند، هنگامی که از آنها خواسته می‌شود مراحل پذیرش و ارزیابی را از طریق تلفن انجام دهند، اضطراب و عدم اطمینان ایجاد کند. در این راستا تحقیقات بیشتری برای کشف بهترین روش برای توانمندسازی زنان و دختران پناهنده و حمایت از آنها در حین گذار از خدمات تخصصی به خدمات اصلی مورد نیاز است. همچنین باید به تأمین بودجه برای خدمات اجتماعی و مردمی برای مشارکت با خدمات اصلی برای اطمینان از برآورده شدن نیازهای پس از اسکان برای زنان مهاجر توجه شود.
۵٫ تأمین مالی برای خدمات پس از اسکان و الزامات گزارش- کمبود بودجه اختصاصی برای خدمات حمایتی برای توانمندسازی زنان و دختران پناهنده در دوره پس از اسکان به عنوان یک شکاف خدماتی توسط ارائه دهندگان خدمات شناسایی شده است. متاسفانه تأمین بودجه برای برنامه‌ها و خدمات توانمندسازی پناهندگان و بهبود معیشت پناهندگان از طریق این مکانیسم‌ها اغلب شامل گزارش‌دهی و ارزیابی بیشتر نتایج است و این الزامات منابع را از ارائه خدمات واقعی منحرف می‌کند. برای ایجاد تعادل بین نیازهای گزارش‌دهی و ارائه خدمات کارآمد، می‌توان به این موضوع توجه کرد که آیا اطلاعات ارائه‌شده از طریق مکانیسم‌های گزارش‌دهی دیگر می‌تواند الزامات گزارش‌دهی را برای ارائه‌دهندگان خدماتی که در این فضا کار می‌کنند ساده‌سازی کند یا خیر.
بهترین راه کار این است که گزینه هایی را برای ساده کردن منابع مالی و کاهش تشریفات اداری برای به حداکثر رساندن ارائه کارآمد خدمات و به حداقل رساندن وظایف اداری بررسی شود. همچنین برای درک بهتر اینکه چگونه ترتیبات تأمین مالی و ارائه خدمات در دوره پس از اسکان می تواند به بهترین شکل از زنان مهاجر و پناهنده حمایت کند، تحقیقات متمرکزتری انجام گردد.
توانمندسازی و اشتغالزایی زنان پناهنده
